دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا
مخاطرات زمین ریخت شناسی و تاثیرات آن بر توسعه شهری
چکیده :
از آنجائیکه شهر نشینی و توسعه شهری، یکی از عمده ترین تحولات زمانهای قدیمی وعصر جدید ، در عصر حاضر است و استان خراسان شمالی یکی از استانهای جدا شده از استان خراسان بزرگ در شمال شرق کشور ،کوهستانی بودن و واقع شدن در مرکز این استان، در دشت تکتونیکی ، سیلابی ،در طی سالهای گذشته مخاطرات ژئومورفولوژیکی بسیاری این استان ، خصوصاً شهر بجنورد را به دفعات متعدد دچار خسارت کرده است . وقوع حوادث ناگوار زیادی از جمله سیل ،زمین لغزه ، زمین لرزه ، خشکسالی ،ریزش سنگ و فرونشینی ژئومورفولوژیکی ، طوفان و پیشروی بیابان ، آن را تهدید کرده و می کند .
به منظور شناخت و شناسایی مخاطرات فوق در حوضه بجنورد که اثرات شگرفی در توسعه شهری و محیط انسانی داشته و آن را تهدید می کند ، اقدام به انتخاب موضوع گردید ، تا بتوان از این طریق در راستای خدمت به بخشی از کشور اقدامی شده باشد . با توجه به نوپا بودن استان و کافی نبودن بسیاری از اطلاعات و داده های محیطی و آزمایشگاهی جهت مطالعه ،کوشش شده است، از مدارک موجود ،تحلیل های دقیق و علمی همزمان یا بازدیدهای مکرر از حوضه انجام گیرد . که حاصل آن به صورت مجموعه حاضر ارائه می گردد این مجموعه شامل هشت فصل مختلف است و در تقسیم بندی فصلهای این پژوهش کوشش به عمل آمده ، ضمن طرح و تحلیل موضوع هر فصل ، رابطه منطقی بین فصلهای مختلف ایجاد شود که در نهایت به نتیجه گیری کلی انجامیده است .
کلمات کلیدی:
توسعه شهری
مخاطرات زمین ریخت شناسی
مخاطره شناسی توسعه شهری
پیشگفتار:
در فصل اول ، کلیات طرح شامل چگونگی انتخاب موضوع تحقیق در منطقه بجنورد ، بیان مسئله و ضرورت تحقیق با پرسشهای آغازینی که در حوضه بجنورد قابل طرح بوده ، جهت رسیدن به اهداف مورد نظر مطالعات مشابه یا نزدیک به موضوع مورد نظر که قبلاً انجام گرفته ابزارها ، مواد و داده های موجود و قابل دسترس ؛ نقشه ها (زمین شناسی - توپوگرافی) در مقیاس های مختلف ؛ تصاویر ماهواره ای از دوره های متفاوت ، عکس های هوایی از دوره های مختلف مطرح شده است . در فصل دوم این پژوهش به زمین شناسی و مورفوتکتونیک منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است . از آنجائیکه این واحد از فلات ایران در شمال شرق ، به صورت یک واحد مستقل شکل گرفته است ، تحول ساختمانی و چینه شناسی آن طی دوره های زمین شناسی بررسی و تشریح گردیده ؛ در ادامه مطالبی پیرامون فعالیت تکتونیکی در کپه داغ و قابلیت های لرزه خیزی منطقه و گسلهای موجود در حوضه مورد مطالعه قرار گرفته است .
در فصل سوم داده های اقلیمی و تأثیر آن در مورفولوژی منطقه مورد مطالعه ، با استفاده از داده ها آماری ایستگاههای مجاور ، تعیین نوع اقلیم با استفاده از روش آمبرژه و دومارتن انجام گردیده ، تبخیر و تعرق ، رگبارهای کوتاه مدت (شدت - مدت) و تأثیر آن در مخاطرات ژئومورفولوژیکی (مثلاً سیل) مورد بحث شده است در بخش آخر این فصل پالئوکلیما و تأثیر آن در شکل گیری پوشش سطحی زمین، لس ها و برخی از اشکال مورفولوژیکی بررسی شده است .
در فصل چهارم به منظور برآورد مخاطرات ژئومورفولوژیکی آبراهه ها ،که در توسعه شهری این حوضه مؤثرین عامل محسوب می شوند. ویژگیهای آبراهه ای از نظر سیل خیزی ، مورفومتری ، شیب عمومی ، ارتفاع ، فرسایش رسوب ، شیب و پروفیل مورد بررسی بوده است ، منطقه به زیر حوضه های هیدرولوژیک و مناطق غیر هیدرولوژیک (حوضه های شهری)، تقسیم شده است آبراهه های مخاطره آمیز(سیل خیزی) آنها در توسعه شهری بجنورد جداگانه بررسی گردیده است.
در فصل پنجم خصوصیات سنگ شناسی و رسوبی منطقه مورد مطالعه از نظر ژئومورفولوژی به عنوان دیگر عامل مهم مخاطرات ژئومورفولوژیکی و اثرات آنها در توسعه شهری ،مورد بررسی گرفته است ؛ ضمن تشریح واحدهای سنگی رسوبی و واحدهای رسوبی غیر سنگی اثرات آنها را در پایداری و ناپایداری جهت توسعه شهری ، خواص هر یک از سازندها در توسعه آبهای زیر زمینی ، مخاطرات مکانیکی خاک و قابلیت روان گرایی خاکهای جوان و رسوبات آبرفتی دوران چهارم در حوضه مورد بررسی و تحلیل واقع شده است .
در فصل ششم ،به قابلیت های مورفوتکتونیکی و مخاطره شناسی شهر بجنورد پرداخته است . ضمن تشریح تکامل تکتونکی ایران ، تحولات ساختاری و ساختمانی کپه داغ و ویژگیهای هندسی چین ها در پیرامون حوضه و سر انجام به حوضه مورد مطالعه توجه شده است ، گسلها و انواع آن در حوضه مورد بررسی؛و با توجه به تأثیر تکتونیک در شکل زایی حوضه و شهر ، نتایجی بدست آمده است زلزله های احتمالی در دوره بازگشتها و ضرایب آن محاسبه ، پتانسیل لرزه زایی برخی گسلهای فعال پیرامون حوضه تعیین گردید .
در فصل هفتم ، پیش بینی روند توسعه شهری و تأثیر آن برفرایندها ، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است . در این فصل ضمن توجه به توسعه شهری ازادوار گذشته ، رشد جمعیت (به عنوان عامل مهم انسانی توسعه شهری بجنورد) ، در طی دوره آماری 1385 – 1335 مورد مطالعه ، نرخ رشد ، زاد ولد و مرگ و میر و تأثیر آن در افزایش و کاهش جمعیت ، برآورد و پیش بینی جمعیت تا افق 1485 (یکصد سال) و نیازهای اساسی ؛آب (مصرف سرانه روزانه و سالانه) فضای مورد نیاز ، جهت توسعه شهری در طی یکصد سال آینده از مواردی است که در این فصل به آن پرداخته شده است .در فصل هشتم این رساله ،با اثبات فرضیه ها و پاسخ به سئوالات پژوهش نتایج بدست آمده و پیشنهادات با توجه به نتایج حاصله ارائه شده است .
فهرست عناوین
چکیده :1
مقدمه :3
فصل اول : کلیات طرح تحقیق
1-1 چگونگی انتخاب موضوع تحقیق5
1-2 معرفی محدوده مورد مطالعه5
1-3 بیان مسئله و ضرورت پژوهش6
1-4 پرسشهای تحقیق11
1-5 فرضیه های تحقیق11
1-6 اهداف تحقیق11
1 -7 پیشینه تحقیق12
1-7-1در سطح جهانی12
1-7-2 در سطح ملی12
1-7-3 در سطح منطقه مورد مطالعه13
1-8 استفاده کنندگان از تحقیق14
1-9 متدولوژی پژوهش14
1-9-1 روش تحلیل14
1-9-2 روش تحقیق14
فصل دوم : داده های ساختمانی
2-1واحدهای بزرگ ساختمانی رسوبی در شمال شرق ایران21
2-1-1- بحثی درباره موقعیت ساختاری کپه داغ:22
2-2تاریخچه چینه ای کپه داغ:23
2-2-1 زمین ساخت کپه داغ :24
2-2-2 زمین شناسی - چینه شناسی و لرزه خیزی حوضه بجنورد 24
2-2-2-1 سازند شمشک یا کشف رود 25
2-2-2-2 سازند چمن بید یا دلیچای 25
2-2-2-3 سازتند مزدوران 26
2-2-2-4 سازند کرتاسه 26
2-2-2-5 سازند شوریجه26
2-2-2-6 سازند تیرگان27
2-2-2-7 سازند سرچشمه 28
2-2-8 سازند سنگانه 28
2-2-2-9 نهشته های نئوژن 29
2-2-2-10 سازند کواترنری 30
2-4 گسل های کپه داغ و لرزه زمین ساخت37
2-5-1-1زون گسلی قوچان- رباط40
2-5-1-2زون گسلی شمال شرق بجنورد40
2-5-1-3 گسله غربی شیخ40
2-5-1-4 زون گسلی آشخانه41
2-5-1-5 گسله دنقوز داغ41
2-5-1-6 گسله رباط قره بیل41
2-5-1-7 گسله میامی41
2-5-1-8 گسله جاجرم41
2-5-1-9 گسله قلی41
2-5-1-10 گسله نابیا41
2-5-1-11 گسله سوقا42
2-5- 1-12 گسله مراوه تپه42
2-5- 1-13 گسله تکل کوه42
2-5-1-14 گسله قورخود42
2-5 -2لرزه ساخت استان خراسان شمالی42
2-5-2-1 قابلیت لرزه خیزی43
2-5-2-2 پهنه لرزه زمین ساختی زون گسلی کپه داغ43
2-5-2-3 پهنه لرزه زمین ساختی کپه داغ44
2-5-2-4ارتباط پهنه لرزه زمین ساختی ایران مرکزی44
5-2-2-5 قابلیت و بزرگی لرزه های منطقه45
2-5-2-6 ژرفای لرزه ها45
2-6 گسله شناسی روی سازندها در حوضه شهری بجنورد46
2-6-1گسل های تراستی و واژگونه46
2-6-1-1 گسل فیروزه46
2-6-1-2 گسل ارکان47
2-6-1-3 گسل حصار47
2-6-1-4 گسل چهار خروار47
2-6-1-5 گسل آبچور48
2-6-2 گسل واژگونه 48
2-6-2-1 گسل های واژگونه قره قوزی48
2-6-2-2 گسل واژگونه باباامان48
2-6-3 گسل های راستالغز49
2-6-3-1 زون گسلی شمال خاوری بجنورد49
2-6-3-2گسل چوکانلو50
2-6-4 گسل های عادی51
2-7 کلیات ساختاری51
2-7-1 چین ها51
2-7-2 ویژگیهای هندسی ساختارهای چین52
2-7-2-1 مکانیزم چین خوردگی و تحلیل تنش54
فصل سوم : اقلیم – ژئومورفولوژی
3-1 مقدمه58
3-2- بررسی اقلیم حاکم بر ناحیه مورد مطالعه :58
3-3-وضعیت ماکروکلیمائی و توزیع فشار ، توده های هوایی به عنوان تعیین کنندگان اصلی اقلیم:59
3-2-1 توده هایی هوایی پرفشار سیبریایی :59
3-2-2- توده های مدیترانه ای :59
3-2-3- توده های شمالی و غربی :59
3-2-4 توده های اقیانوس هند 59
3-2-5- توده های صحرایی :59
3-4 : بارش59
3-4-1 : بارندگی حداکثر 24 ساعته62
3-4-2- تحلیل رگبارها و منحنی شدت ، مدت ، دوره برگشت (IDF) منطقه :62
3-5- مطالعه مشخصات اصلی اقلیم حوضه (دما ، تغییرات روزانه و فصلی آن) :63
3-6- تعداد روزهای یخبندان :66
3-7 باد :68
3-7-1 : تجزیه و تحلیل باد منطقه در دوره شاخص آماری69
3-8 : تبخیر :71
3-9: طبقه بندی و تعیین تیپ اقلیمی حاکم بر حوضه بجنورد73
3-9-2- اندیس خشکی و ضریب رطوبتی دومارتن 73
3-9-3- اقلیم نمای آمبرژه :73
3-10 : پالئوکلیما و مواریث کواترنر آغازین :74
3-10-1- شواهد اقلیمی گذشته :74
3-10-2- سیستم های فرسایشی حاکم در کواترنر آغازین :75
3-10-3 اشکال فرسایشی تراکمی در حوضه بجنورد :77
فصل چهارم : نقش آبراهه ها در مخاطرات سکونتگاههای شهری
4-1- مقدمه82
4-2 رودخانه باباامان82
4-3 ویژگیهای هندسی حوضه بجنورد82
4-4 تعامل توسعه شهری و مخاطرات سیل83
4-4-1 تأثیرات توسعه شهری در هیدرولوژی حوضه آبریز83
4-5 سیل گیری شهرها84
4-6 عوامل ایجاد سیل و خسارتهای ناشی از آن85
4-7 بررسی ، برآورد آبدهی و سیلاب حوضه هیدرلوژیکی بجنورد86
4– 7 – 1 ویژگی های هندسی حوضه و زیر حوضه های بجنورد86
4-7-1-1 شاخصه های شکل حوضه 78
4-7-1-2 رتبه بندی شبکه زهکشی و نسبت انشعاب حوضه88
4-7-1-4 توزیع ارتفاعی و طبقه بندی شیب حوضه مورد مطالعه89
4-7-2رژیم آبدهی رودخانه فیروزه97
4-7-2-1 آبدهی سالانه97
4-7-2-2 برآورد آبدهی سالانه با احتمالات مختلف99
4-7-3- برآورد آبدهی سالانه با روش تحلیل منطقه ای100
4-7-4 آبدهی سالانه برآورد شده در هر یک از آبراهه های اصلی102
4-7-5 آبدهی ماهانه103
4-7-6 آبدهی روزانه104
4-7-7 سیلاب106
4-7-7-1 بررسی سیل در ایستگاههای انتخابی106
4-7-8 رسوب107
4-7-8-2 آمار و اطلاعات موجود108
4-7-8-3 رابطه دبی رسوب و دبی جریان108
4-7-8-4 بار رسوبی در محل ایستگاههای مورد نظر108
4-8 بررسی کیفیت آب و مخاطره شناسی آن در توسعه شهری بجنورد109
4-8-1 کیفیت آب در موقعیت ایستگاههای هیدرومتری حوضه بجنورد110
4-9برآورد نیاز آبی جهت توسعه شهری در حوضه بجنورد112
4-9-1 برآورد و میزان مصارف آب پیشنهادی برای جوامع شهری113
4-10 بررسی وضعیت هیدرولوژیکی آبراهه های منتهی به شهر در حوضه بجنورد114
4-10-1 سیلاب و برآورد آن در آبراهه های مورد مطالعه116
4-10-2 رسوب123
4-10-2-1 برآورد بار رسوبی در محل ایستگاههای هیدرومتری123
فصل پنجم : قابلیت های سنگها و رسوبات و مخاطره شناسی توسعه شهری بجنورد
5-1 مقدمه130
5-2 ویژگیهای لیتولوژیکی واحدهای سنگی و غیر سنگی حوضه بجنورد130
5-2-1 ویژگیهای لیتولوژیکی واحدهای سنگی130
5-2-1-1 سنگهای رسوبی حوضه بجنورد131
5-2-2 واحدهای غیرسنگی و آبرفتی حوضه شهری بجنورد139
5-2-2-1 واحد Qt1133
5-2-2-2 واحد Qt2133
5-2-2-3 واحد Qa1133
5-2-2-4 واحد QL133
5-2-2-5 واحد Qc133
5-3 بررسی ویژگیهای مهندسی رسوبهای سنگی و غیرسنگی در حوضه بجنورد134
5-3-1 ویژگیهای واحدهای غیرسنگی134
5-3-1-1 شاخص های مهندسی واحد Qt2134
5-3-1-2 شاخص مهندسی واحد Qa1135
5-3-1-3 شاخص های مهندسی واحد Qc136
5-3 -2 ویژگیهای مهندسی واحد سنگی حوضه بجنورد137
5-3-2-1 ویژگیهای سنگهای آهکی حوضه138
5-3-2-2 ویژگیهای سنگهای ماسه سنگی حوضه بجنورد139
5-3-2-3 بررسی مطالعات ژئوفیزیک (ژئوتکنیک) دشت و حوضه بجنورد :140
5-4 خواص هیدروژئولوژیکی سازندهای سنگی رسوبی حوضه بجنورد :141
5-5 مخاطرات رسوبات سنگی و غیرسنگی در توسعه شهری بجنورد143
5-5-1 سنگهای رسوبی ومخاطرات آنها در حوضه بجنورد144
5-5-2 سازندهای رسوبی حوضه و مخاطرات آنها در توسعه شهری144
5- 6 ویژگیهای ژئوتکنیکی رسوبات دشت بجنورد و مخاطرات آن146
5- 7 ویژگیهای ژئوتکنیکی و مخاطرات هیدرودینامیکی رسوبات دشت بجنورد150
5-7-1 پارامترهای بکار گرفته شده به منظور برآورد نشست خاک150
5-7-2 نتایج بدست آمده از محاسبات نشست151
5-8 بررسی استعداد روان گرایی دشت بجنورد و مخاطرات آن152
5-8 -1 ویژگیهای پروفیل خاک دشت بجنورد154
5-8-2 زلزله ورودی154
5-8-3 بررسی استعداد روانگرایی154
5-8-4 داده های مورد نیاز ارزیابی استعداد روانگرایی156
5-8-5 محاسبه فاکتور عمق157
5-8-6 ارزیابی خطر روانگرایی در بخشهای مختلف حوضه157
فصل ششم : قابلیتهای تکتونیکی ومخاطره شناسی شهربجنورد
6-1 تکامل تکتونیکی165
6-1-1 تکامل تکتونیکی در منطقه بجنورد165
6-2 گسله ها و ویژگیهای آن در حوضه بجنورد166
6-2-1 انواع گسله ها166
6-2-2 گسلش (گسل خوردگی):167
6-2-3 گسله های فشارشی167
6-2-4 گسلهای راستالغز:172
6-2-5 مکانیسم گسلش و تحلیل تنش:175
6-3 نتایج بررسیهای نئوتکتونیکی:178
6-3-1 مفهوم علم نئوتکتونیک:178
6-3-2 علائم و شاخص های زمین شناسی:178
6-3-3 شواهد زئومورفولوژی زمین ریخت شناسی179
6-3-4 تقسیم بندی گسلهها از دیدگاه فعالیت180
6-3-5 نشانگرهای باستان شناسی:181
6-3-6 نشانگرهای تاریخی:181
6-3-7 نشانگرهای زلزله شناسی:181
6-3-8 نشانگرهای ژئودزی:181
6-3-9 علائم و شواهد فعالیت های نئوتکتونیکی در منطقه بجنورد181
6-3-10 راستای عمومی تنش :188
6-3-11 تحلیل سطوح لغزش و سازوکار فعال:188
6-3-12 سازو کار ژرفی زمین لرزه ها:189
6-3-13جهت گیری چین خوردگی ها:189
6-3-14 نتیجهگیری190
6-4 بررسی های لرزه زمین ساختی190
6-4-1 لرزهخیزی ایران:190
6-4-2 لرزه خیزی کپه داغ191
6-4-3 ایالتهای لرزه زمین ساختی ایران:192
6-4-3-1 تقسیم بندی بربریان (1976):193
6-4-3-2 تقسیمبندی نوروزی (1976): (شکل 6-44)193
6-4-3-3 تقسیم بندی نوگل سادات (1993)193
6-4-3-4 پوركرمانی و اسدی (1374)193
6-4-4 تاریخچه لرزه نگاری در پیرامون حوضه بجنورد194
6-4-4-1 زمین لرزه های تاریخی (پیش از سده بیستم) گستره مورد مطالعه:194
6-4-4-2 زمین لرزههای قرن بیستم195
6-4-5 تقسیمبندی لرزهخیزی پیرامون حوضه مورد مطالعه بجنورد:196
6-6-4 بررسی گسلهای فعال در گستره پژوهش:197
6-4-7ویژگی های آماری داده های لرزه ای197
6-4 -8 توزیع مراکز سطحی زلزله در کپه داغ:197
6-4-9 توزیع مراكز سطحی زلزله در منطقه بجنورد:198
6-4-10 ارتباط زمین لرزه ها با گسل های منطقه:198
6-4-11 روابط آماری داده های لرزه ای:199
6-4-11-1 رابطه فراوانی- سال:199
6-4-11-2 فراوانی – بزرگا:202
6-4-11-3 فراوانی - عمق کانونی:203
6-4-11-4 رابطه بزرگای Ms وmb203
6-4-11-5 تعیین حد آستانه:204
6-4-11-6 برآورد پارامترهای لرزه خیزی براساس رابطه گوتنبرگ – ریشتر204
6-4-11-7 برآورد دوره بازگشت زلزله (Return period)205
6-4-11-8 برآورد بیشینه توان لرزه زایی گسله ها:205
6-4-11-9 برآورد جابه جاشدگی در راستای گسله ها:205
6-4-11-10 برآورد شدت در کانون زمین لرزه ها206
فصل هفتم : روند توسعه شهری و تعامل آن با مخاطرات ژئومورفولوژیک
7-1 مقدمه :211
7-2 : توسعه تاریخی و شکل گیری اولیه شهر بجنورد211
7-2-1 شهر قدیم بجنورد212
7-2-2 بجنورد امروز214
7-3 بررسی تحولات سیاسی جمعیتی و تأثیر آن بر توسعه شهری218
7-3-1 مقدمه218
7-3-2 تعداد و تحولات جمعیت شهرستان بجنورد بر اساس تقسیمات سیاسی جدید219
7-3-3 تحولات جمعیت شهر بجنورد222
7-3-4 مهاجرت223
7-3-5 برآورد جمعیت شهر بجنورد با استفاده از رشد طبیعی225
7-4 روند توسعه و گسترش فیزیکی شهر بجنورد228
7-4-1 تحولات و کاربری اراضی شهری228
7-4-2 مکان گزینی و توسعه شهر در طی ادوار گذشته229
7-4-3 جهات توسعه231
7-4-4 ویژگیهای کالبدی 233
7-5 توسعه شهری و قابلیت اراضی در حوضه بجنورد 236
7-5-1 طبقه بندی واحدهای اراضی و قابلیت ان در توسعه شهری236
7-5-2 بررسی اثرات شرایط خاکشناسی و منابع اراضی حوضه بجنورد بر فرایندهای مخاطره آمیز239
7-5-2-1 رطوبت خاک240
7-5-2-2 بافت خاک240
7-5-2-3 استحکام برشی240
7-5-2-4 میزان کربنات کلسیم موجود در خاک241
7-6 نوع کاربری ـ پوشش زمین و تراکم پوشش گیاهی241
7-6-1 نوع کاربری ـ پوشش زمین حوضه های مطالعاتی241
7-6-2طبقه بندی نوع کاربری ـ پوشش زمین حوضه بجنورد242
7-6-3 تراکم پوشش گیاهی در حوضه بجنورد243
فصل هشتم: نتیجه گیری اولیه بر اساس لایه های اطلاعاتی و GIS
8-1 نتیجه گیری اولیه بر اساس نقشه های پایه روند توسعه شهری 250
8-2 نقشه توپوگرافی حوضه بجنورد 251
8-3 نقشه شیب (Slope map)252
8-4 نقشه جهت شیب254
8-5 نقشه خاکشناسی و تناسب اراضی حوزه بجنورد256
8-6 لایه زمین های کشاورزی در معرض خطر257
8-7 لایه نقاط روستایی ادغام شده و در معرض خطر257
8-8 ویژگی های گسل شناسی حوضه بجنورد258
8-9 نقشه منابع آبهای سطحی و زیر زمینی حوضه بجنورد258
8-10 نقشه زمین شناسی حوضه بجنورد260
8-11نتیجه گیری نهائی261
8-12 ارزیابی و اثبات فرضیات 267
8-13 راهبردهای اجرایی جهت توسعه شهر بجنورد 268
منابع 310